Lessen uit Barcelona V: bouw een nieuwe stad

Vergeet de Ramblas. Vergeet de Barri Gotic. En ga bij een volgend bezoek aan Barcelona eerst eens kijken in de wijk Poblenou, in het 22e district. Daar wordt gebouwd aan een nieuw Barcelona dat zijn weerga niet kent. Het is -qua gedachte, niet qua omvang- wat ik voor ogen heb voor Leiden.

Oude fabrieken en nieuwe architectuur
Poblenou is een arme industriewijk direct ten noordoosten van het stadscentrum. Zo arm dat ze niet eens het geld hadden om de oude vervallen fabrieken te slopen. Dat blijkt nu een zegen. De oude fabrieksgebouwen worden in hoog tempo omgevormd tot hippe lofts, tot universiteitsgebouwen, tot bijzondere kantoorruimtes en horeca. Maar ook heel bijzondere sociale woningbouw en studentenwoningen. Naast die oude fabrieken verrijst het ene na het andere prachtige architectonische meesterwerk. Van de Torre Agbar, nog imposanter bij nacht, aan het begin van de Avinguda Diagonal, tot Edifici Forum aan het eind van die eindeloze straat, aan zee.

Gemeentebestuur steelt de show
Het zijn niet de kantoorkolossen die de show stelen. Er worden nieuwe musea opgetrokken over bijzondere thema's. Een nieuwe mariene dierentuin gebouwd. Het grootste zonnepaneel van Europa staat er. Met daaronder het eerste urban klimbos van Europa voor de kinderen. Je kunt er winkelen bij de beste winkels in overdekt winkelcentrum Diagonal Mar. De stranden zijn er het nieuwst en het mooist. Er zijn prachtige parken aangelegd. Het is de tomeloze energie van het stadsbestuur van Barcelona, en van alle betrokken partners in de ontwikkeling, die de show stelen.

Universiteit nestelt zich in hart communicatiestad
De Universitat Pompeu Fabrá nam het moedige besluit om zijn faculteit Communicatie onder te brengen in een prachtig nieuw complex van oude fabrieken en nieuwbouw midden in het Barcelona Media Park, in de schaduw van de Torre Agbar. Zo is de overbuurman van de universiteit RTVE, het hoofdkantoor van de Spaanse radio- en televisiezender. Had de universiteit het het nodig dan, die extra ruimte? Nee, integendeel. Maar daar ging het niet om: ze wilde gewoon middenin deze nieuwe communicatiestad zitten.

De bodem onder innovatie
Precies zoals ik me dat, op kleinere schaal, in de Meelfabriek voor me zie. Dat de universiteit samen met het bedrijfsleven de oude fabrieksgebouwen en Peter Zumthor's nieuwbouw betrekt voor wat betreft het steeds meer uitdijende communicatieonderwijs. Het werkt als een magneet op nieuwe studenten, het stimuleert de samenwerking op het gebied van derde geldstroomonderzoek. Het werkt als een katalysator voor het energieniveau van het personeel. In Barcelona is de bodem onder innovatie gelegd. In Leiden kunnen we dat zonder veel moeite ook bereiken, als eerste in Nederland.

Dynamiek tussen oud en nieuw
En als het je duizelt van de vernieuwing, dan ben je in een paar minuten fietsen weer in de kleine vertrouwde straatjes en steegjes van het middeleeuwse hart van Barcelona. Die dynamiek tussen oud en nieuw is opwindend, ze laat een onuitwisbare indruk achter. En ze maakt Barcelona telkens opnieuw een bezoek waard.

Kansen Leiden identiek aan Barcelona
De uitgangssituatie in Leiden is identiek aan die van Barcelona: een historisch hart met direct daarom heen een voormalige industriewijk die wacht om herontwikkeld te worden. Met talloze industriële monumenten waar we om watertanden: De Meelfabriek, oude gasfabrieken, een oude jeneverstokerij, de oudste vuilverbrandingsoven van het land, een leegstaand Havengebouw, het grote 50 kV-station, De Nobel. Met volop ruimte om nieuwe, opwindende architectuur toe te voegen. En spectaculaire parken.

Heeft Leiden de durf?
Eigenlijk staat de gemeente Leiden niets in de weg om deze kansen te pakken. De ruimte is er. De visie is er. De partners zijn er. De tijdgeest is er. Het enige obstakel zou de gemeente zélf kunnen zijn, met name een gebrek aan durf. Aan overtuiging dat de stad écht kansen heeft om zich de komende jaren te ontwikkelen van 18e meest populaire stad van Nederland naar een plaats in de top 5. Dat Leiden als bruisende, innoverende stad weer meetelt in de race om nieuwe studenten en marktaandeel. En bovenal: dat Leiden als stad een sprint moet inzetten om op hetzelfde niveau te komen als haar bevolking: de slimste, jongste, rijkste en meest creatieve, innovatieve bevolking van Nederland. Ik zal er zelf in elk geval alles aan doen, samen met Stadslab Leiden en partners in de stad, om de gemeente en partners in de stad te helpen om te geloven in zichzelf en in de geweldige kansen voor Leiden.